Τα Φεστιβάλ και ο ρόλος τους

Εισαγωγή

Οι μικρές πόλεις προσπαθούν όλο και περισσότερο να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους και να εξασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη οικονομική τους βιωσιμότητα. Ένα από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα υποσύνολα της τουριστικής βιομηχανίας είναι ο «τουρισμός εκδηλώσεων» (event tourism). Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για φεστιβάλ και ειδικές εκδηλώσεις οφείλεται στη δυνατότητα να υπάρξουν απτές και άυλες «κερδοφόρες δραστηριότητες» στην κοινότητα (Getz, 1991).

Τα φεστιβάλ και οι ειδικές εκδηλώσεις αποτελούν μοναδικούς ταξιδιωτικούς προορισμούς, επειδή δεν χρειάζεται να βασίζονται σε δαπανηρές επενδύσεις ανάπτυξης υποδομών (Kim & Uysal, 2008). Αντίθετα, οι διοργανωτές εκδηλώσεων εξαρτώνται περισσότερο από τον ενθουσιασμό της τοπικής κοινότητας για την επιτυχία τους απ’ ότι σε μοναδικά φυσικά ή χτισμένα αξιοθέατα (Jurowski, Uysal, & Williams, 1997). Ως εκ τούτου, για να βελτιωθεί η λειτουργία, η κερδοφορία και οι κοινωνικοί στόχοι, είναι απαραίτητο να παρέχονται στους διαχειριστές φεστιβάλ και λοιπών εκδηλώσεων περισσότερες και ακριβέστερες πληροφορίες σχετικά με τα αντιληπτά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη και την αντίληψη των κινήτρων των επισκεπτών.

Τα φεστιβάλ και οι ειδικές εκδηλώσεις χρησιμεύουν ως σημαντικοί προορισμοί για τους προορισμούς και παρέχουν μοναδικές εμπειρίες για τους επισκέπτες. Αυτά τα γεγονότα έχουν επίσης την ικανότητα να παρέχουν τόσο απτά, όπως πρόσθετα έσοδα, φορολογικά έσοδα για τους ντόπιους, και άυλα οφέλη, όπως η ανανέωση της υπερηφάνειας της κοινότητας, η ενισχυμένη εικόνα του τόπου. Οι περισσότερες από τις μελέτες που ασχολούνται με τα φεστιβάλ και τα γεγονότα έχουν επικεντρωθεί είτε στην κατανόηση της συμπεριφοράς των συμμετεχόντων (προσδοκίες, ικανοποίηση, κίνητρα, δαπάνες στις εκδηλώσεις) είτε στην περιγραφή των άμεσων οικονομικών επιπτώσεων της επίσκεψης στις κοινότητες στις οποίες διεξάγονται τέτοιες εκδηλώσεις (Kim & Uysal, 2008). Σποραδική προσοχή έχει επίσης δοθεί σε θέματα όπως η χορηγία, ο εθελοντισμός, ο ρόλος της συμμετοχής της κοινότητας σε διοργανώσεις και φεστιβάλ.

Με βάση μια περιγραφική ανασκόπηση των φεστιβάλ και των εκδηλώσεων, μπορεί κανείς εύκολα να διαπιστώσει ότι τα φεστιβάλ και τα γεγονότα διοργανώνονται από μια μεγάλη ποικιλία φορέων, μεταξύ των οποίων διοργανωτές φεστιβάλ και εκδηλώσεων, επαγγελματίες τοπικών πάρκων, διευθυντές συνεδρίων και άλλους οργανισμούς, όπως τοπικά εμπορικά επιμελητήρια και τοπικές και περιφερειακές οντότητες τουρισμού. Ωστόσο, οι στόχοι και οι στόχοι αυτών των οργανώσεων μπορεί να είναι πολύ διαφορετικοί.

Κοινό χαρακτηριστικό τους μπορεί να είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής στις κοινότητες όπου αυτές οι οργανώσεις παράγουν και διοργανώνουν εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Ορισμένοι διοργανωτές μπορούν να δουν τα φεστιβάλ ως ψυχαγωγικές δραστηριότητες που πρέπει να διαχειρίζονται σε μια κάπως χαλαρή και ανεπίσημη βάση. Άλλοι μπορεί να αντισταθούν στην τάση προς τον επαγγελματισμό επειδή φοβούνται ότι η συμμετοχή και ο έλεγχος της κοινότητας μπορεί να μειωθούν εάν αναπτυχθεί μια επιχειρηματική προσέγγιση. Μπορεί επίσης να υπάρχει ανησυχία ότι το γεγονός θα γίνει μια «παγίδα τουριστών» στην οποία η αυθεντικότητα θα μειωθεί ή θα εξαφανιστεί και θα αναλάβουν τα προβλήματα υπερπλήρωσης και εμπορικού χαρακτήρα. Από την άλλη πλευρά, το φεστιβάλ είναι πιθανό να επιβιώσει και να γίνει οικονομικά πιο βιώσιμο αν πωληθεί σε επισκέπτες πέρα ​​από την άμεση τοπική περιοχή (Frisby & Getz, 1989).

Έννοια και τυπολογία

Το φεστιβάλ αποτελεί ένα είδος συμβάντος/ εκδήλωσης (event) και η παγκόσμια βιβλιογραφία έχει φροντίσει να κατηγοριοποιήσει αυτού του είδους τα γεγονότα (Jago & McArdle, 1999). Όποια και να είναι όμως η τυπολογία αποτελεί ένα είδος ειδικής εκδήλωσης. «Μια ειδική εκδήλωση είναι μια εκδήλωση που πραγματοποιείται μία φορά ή σπάνια έξω από το κανονικό πρόγραμμα ή τις δραστηριότητες ενός οργανισμού χορηγού ή άλλου. Για τον πελάτη, μια ειδική εκδήλωση είναι μια ευκαιρία για μια ψυχαγωγική, κοινωνική ή πολιτιστική εμπειρία εκτός του κανονικού εύρους επιλογών ή πέρα από την καθημερινή εμπειρία» (Getz & others, 1991, σ. 44).

Αναφορικά με την τυπολογία των γεγονότων μέσα στην οποία εντάσσονται τα φεστιβάλ είναι (Jago & McArdle, 1999):

• Mega-Event: Ένα εφάπαξ μείζον γεγονός που έχει γενικά μια διεθνή κλίμακα.

• Εκδήλωση Hallmark. Σημαντικά επαναλαμβανόμενα γεγονότα με περιορισμένη διάρκεια, τα οποία αναπτύχθηκαν πρωτίστως για να ενισχύσουν τη συνειδητοποίηση, την ελκυστικότητα και την κερδοφορία ενός τουριστικού προορισμού βραχυπρόθεσμα ή / και μακροπρόθεσμα. Αυτά τα γεγονότα βασίζονται στην επιτυχία τους στη μοναδικότητα, την κατάσταση ή την έγκαιρη σημασία για τη δημιουργία ενδιαφέρον και προσελκύουν την προσοχή.

• Μεγάλο γεγονός: Μεγάλης κλίμακας ειδική εκδήλωση που έχει υψηλή θέση ή κύρος και προσελκύει ένα μεγάλο πλήθος και ευρεία προσοχή των μέσων ενημέρωσης. Αυτές οι εκδηλώσεις έχουν συχνά παράδοση και περιλαμβάνουν φεστιβάλ και άλλα είδη εκδηλώσεων.

• Φεστιβάλ: Είναι μια θεματική, θεματική γιορτή σύμφωνα με τους (Getz & others, 1991).

Είναι γεγονός είναι ένα σημείο συνάθροισης πολλών οντοτήτων γύρω του. Στην εικόνα 1 γίνεται κατανοητό ότι γύρω από ένα γεγονός συναθροίζονται αυτοί που θα το δημιουργήσουν και αυτοί που θα το καταναλώσουν. Σαφέστατα οι τουρίστες είναι αυτοί που θα παίζουν τον δεύτερο ρόλο. Από την άλλη πλευρά ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας είναι διττός. Από τη μία πλευρά προσπαθεί να δημιουργήσει ένα γεγονός από την άλλη πλευρά οι ίδιοι ανήκουν στους καταναλωτές του προϊόντος. Οι διοργανωτές είναι άτομα εξειδικευμένα πάνω στη διαχείριση πολιτισμικών μονάδων, δηλαδή άτομα που γνωρίζουν τους νόμους της αγοράς, αλλά και τη φύση του πολιτισμού προϊόν. Τέλος ο ρόλος των χορηγών είναι λίγο πολύ γνωστός, καθώς προσπαθούν να συνδέσουν την ταυτότητα τους με την ταυτότητα του πολιτιστικού γεγονότος που χορηγούν.

Εικόνα 1. Το περιβάλλον των συμβάντων (Jago & McArdle, 1999)

Από την άλλη πλευρά είναι κατανοητό ότι το μέγεθος του συμβάντος θα έχει και τις ανάλογες οικονομικές επιπτώσεις. Όσο μεγαλύτερο είναι μέγεθος των οργανισμών που συναθροίζονται για να το δημιουργήσουν, να το χορηγήσουν ή να το καταναλώσουν τόσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική δραστηριότητα γύρω από αυτό (Εικόνα 3).

Η επίδρασή τους

Η επίδραση των γεγονότων αυτών, όπως είναι τα φεστιβάλ είναι πολύπλευρη και εξαιρετικά σημαντική, αφού μπορεί να αλλάξει ριζικά την οικονομική δραστηριότητα ενός τόπου. Γι αυτό το λόγο απαιτείται προσεκτικός προγραμματισμός προκειμένου να επιτευχθεί η μακροπρόθεσμη επιτυχία του γεγονός και όχι η παραμονή του σε βραχυπρόθεσμες οπτικές. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός τους πρέπει να ευθυγραμμιστεί με την ευρύτερη κατηγορία του τουριστικού σχεδιασμού. Αυτό θα μπορούσε να διασφαλίσει καλύτερα την εφαρμογή μιας συνεκτικής αναπτυξιακής στρατηγικής αντί των αντιφάσεων που θα έθεταν σε κίνδυνο τους γενικούς στόχους της ενίσχυσης των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την περιφερειακή ανάπτυξη. Η Hall (1990) ενέπνευσε την ανάγκη οι υπεύθυνοι σχεδιασμού να είναι προληπτικοί κατά την οργάνωση τους για να εξασφαλίσουν την επιτυχή ισορροπία των πολλαπλών στόχων:

«τα συμβάντα (φεστιβάλ στη δική μας περίπτωση) πρέπει να αφορούν στην πρόβλεψη και στη ρύθμιση των επιπτώσεων της εκδήλωσης στην κοινότητα υποδοχής και στην προώθηση της σχετικής ανάπτυξης με τρόπο που να μεγιστοποιεί τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη» (Hall, 1992, σ.3).

Επιπλέον, οι Crompton και McKay (1997) σχολίασαν ότι οι διοργανωτές πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η απόφαση επίσκεψης είναι το πιθανό αποτέλεσμα πολλαπλών ταυτόχρονων κινήτρων, από στόμα σε στόμα, κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και αυξημένες προσδοκίες των φεστιβάλ που έχουν αυξανόμενη επιρροή. Αυτές οι πιο άυλες πτυχές δεν μπορούν πλέον να αποφευχθούν. Όλο και περισσότερο, είναι ζωτικής σημασίας οι διοργανωτές να σέβονται αυτήν την πολύπλευρη επιρροή και να αναγνωρίζουν τα σχετικά ζητήματα, π.χ. η διαμονή, οι μεταφορές, η ευκολία πρόσβασης, οι πρόσθετες ευκαιρίες για τουρισμό κ.λπ., θεωρούνται ως μέρος της ελκυστικότητας της ΕΕ.

Τελικά, αν πρέπει να υλοποιηθεί ένας σταθερός αντίκτυπος, μία σταθερή επίδραση του φεστιβάλ, τότε πρέπει να δημιουργηθεί μια συνεργατική προσέγγιση μεταξύ ενός ποικίλου φάσματος ενδιαφερομένων μερών (Heenan, 1978). Ο Marris (1987)σημείωσε περαιτέρω ότι οι καταναλωτές δεν θεωρούν τις επιχειρήσεις χωριστές, αλλά ως μια ολόκληρη οντότητα. Έτσι, οι διοργανωτές πρέπει αναγκαστικά να αξιολογήσουν όλους τους συνδέσμους της αλυσίδας που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι συνδέονται με το φεστιβάλ, προκειμένου να αποτρέψουν την αρνητικότητα απέναντι τους.

Οικονομικές

Η εταιρεία Hill Strategies αναφέρει ότι «τα φεστιβάλ και οι εκδηλώσεις έχουν επιπτώσεις που ξεπερνούν ό, τι μπορεί να μετρηθεί από οικονομική άποψη» (Hill Strategies, 2003, σ.2)Οι Andersson και Lundberg (2013) εξηγούν ότι ένα γεγονός είναι πιθανό να έχει κοινωνικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο τόσο στην κοινότητα όσο και στους ανθρώπους της εκδήλωσης. Όταν οι άνθρωποι υποστηρίζουν ένα γεγονός στην κοινότητά τους, είναι πιθανότερο επειδή τους δίνεται η ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν με φίλους και μέλη της οικογένειας. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις μπορούν να ενθαρρύνουν τους συμμετέχοντες να ξοδεύουν τα χρήματα που τελικά οδηγούν σε οικονομικές επιπτώσεις.

Μια ανάλυση οικονομικού αντικτύπου ολοκληρώνεται για τη μέτρηση των οικονομικών οφελών που αποκομίζονται σε μια κοινότητα υποδοχής. Όταν αυτές οι οικονομικές επενδύσεις θεωρούνται ότι επιστρέφουν στους κατοίκους, βοηθά τους κοινοτικούς αξιωματούχους και ερευνητές να συμπεριλάβουν όλες τις δαπάνες κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ στην οικονομική ανάλυση (Crompton, 2006). Η διεξαγωγή της ανάλυσης οικονομικών επιπτώσεων θα βοηθήσει τον ερευνητή να κατανοήσει καλύτερα πώς ακριβώς επηρεάζεται η κοινότητα υποδοχής από το φεστιβάλ ή την ειδική εκδήλωση.

Τα μεγαλύτερα γεγονότα έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες δημιουργίας μεγαλύτερου οικονομικού αντίκτυπου λόγω του μεγέθους συμμετοχής και της μεγαλύτερης κάλυψης των μέσων ενημέρωσης. Τα γεγονότα με βάση τον συμμετέχοντα μπορούν επίσης να δημιουργήσουν μεγαλύτερη δαπάνη ανά άτομο / συμβαλλόμενο μέρος σε σχέση με τα γεγονότα που βασίζονται σε θεατές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάθε άτομο ενθαρρύνεται να γίνει μέρος της εκδήλωσης, αντί να παρακολουθεί απλώς ένα φεστιβάλ δημιουργεί μια σειρά επιπτώσεων στην κοινότητα υποδοχής, όπως: αύξηση των δαπανών, δημιουργία απασχόλησης, αύξηση της προσφοράς εργασίας, αύξηση των δημόσιων οικονομικών όπως ο φόρος επί των πωλήσεων), αύξηση του βιοτικού επιπέδου και αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την περιοχή. Παρόλο που κάθε μία από αυτές τις επιπτώσεις γίνεται αισθητή μέσα στην κοινότητα, είναι πάντα απαραίτητο να προσδιοριστούν τρόποι για να γίνει μεγαλύτερος ο αντίκτυπος και να δημιουργηθεί ένα πιο επιτυχημένο γεγονός. Αυτό μπορεί να γίνει αυξάνοντας: τη διάρκεια παραμονής του επισκέπτη στην περιοχή, τις δαπάνες επισκεπτών στην περιοχή, την ευαισθητοποίηση του προορισμού και την υπερηφάνεια των πολιτών ή την υποστήριξη της κοινότητας (Myles, 2012). Όταν κάθε μία από αυτές τις περιοχές εξετάζεται προσεκτικά και κατανοείται πώς επηρεάζουν την κοινότητα υποδοχής, μπορεί να δημιουργηθεί ένα επιτυχημένο γεγονός για την κοινότητα και οι επισκέπτες να απολαμβάνουν τους.

Κοινωνικοπολιτιστικές

Η μελέτη των Arcodia & Whitford (2006) εξέτασαν τις ευκαιρίες που προκύπτουν από την εκμετάλλευση των φεστιβάλ για τη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου στις τοπικέ κοινωνίες. Οι ίδιοι σημείωσαν ότι το κοινωνικό κεφάλαιο δημιουργείται , αλλά δεν μπορεί να μετρηθεί όπως οι οικονομικές επιπτώσεις. Στο ίδιο το συμπέρασμα κατέληξε και η Moscardo (2005), όπου σημειώνει ότι πέρα από την ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου, το ίδιο το κοινωνικό σύνολο μπορεί να επωφεληθεί από την τουριστική ανάπτυξη προκειμένου να αναπτύξει εξίσου την ευημερία του. Οι κοινωνικοπολιτιστικές επιπτώσεις είναι δύσκολο να αποτυπωθούν μέσα από ποσοστά, αφού παρουσιάζεται δυσκολία να δοθεί έγκυρος απολογισμός του αριθμού και της ποιότητας των κοινωνικών σχέσεων που αναπτύσσονται μέσω του γεγονότος, του επιπέδου και των τύπων μάθησης από τη συμμετοχή στην εκδήλωση και της συμβολής των συμπράξεων συντονισμού γεγονότων με άλλες περιφερειακές δραστηριότητες (Moscardo, 2005).

Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο ρόλος και η αξία του κοινωνικοπολιτιστικού κεφαλαίου αυξήθηκε εκθετικά τα τελευταία 10 χρόνια και αρχικά ορίστηκε ως «οι κανόνες και οι κοινωνικές σχέσεις που ενσωματώνονται στις κοινωνικές δομές των κοινωνιών που επιτρέπουν στους ανθρώπους να συντονίζουν τη δράση για την επίτευξη των επιθυμητών στόχων» (Robertson, Rogers, & Leask, 2009).

Οι δυσκολίες που συναντώνται συχνά στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου συζητούνται από τους Kelly και Kelly (2000), οι οποίοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι κατάλληλοι δείκτες για την αξιολόγησή τους είναι: η ταυτότητα της κοινότητας, η κοινωνική συνοχή, η ευκαιρία αναψυχής, η ανάπτυξη τοπικών επιχειρήσεων, η βελτίωση των δημόσιων εγκαταστάσεων και ευκολιών και η μεταφορά γνώσεων σχετικά με την ιστορία και την κληρονομιά μιας περιοχής. Εάν μπορεί να αναπτυχθεί μια ακριβής και ουσιαστική μορφή αξιολόγησης, θα βοηθήσει τους διοργανωτές των φεστιβάλ, τις τοπικές αρχές και άλλους οργανισμούς να εντοπίσουν και να αποδείξουν τα οφέλη που προσφέρουν στις τοποθεσίες τους.

Ένα ακόμα στοιχείο της συμμετοχής της κοινότητας μπορεί να περιγραφεί ως υπερηφάνεια (Wood, 2006). Επίσης αυξάνεται το επίπεδο συνοχής της κοινότητας. Η συνοχή μπορεί να οριστεί ως η τάση των μελών των ομάδων να σφυρηλατούν κοινωνικούς δεσμούς, με αποτέλεσμα τα μέλη να κολλήσουν και να ενωθούν (Carron, 1982). Το χαρακτηριστικό των μελών που ενώνουν αντανακλά μια βασική δύναμη ζωής που βρίσκεται σε οποιαδήποτε ομάδα, η οποία ορίζεται ως κεντρική προσκόλληση ή συνοχή. Σε αυτό το ευρύτερο επίπεδο, «η συνοχή ορίζεται ως η κατάσταση της συνεκτικότητας και προέρχεται από το Λατινικό «cohaesus»».

Ο τόπος έχει από καιρό ενδιαφέρον για τους ερευνητές του φεστιβάλ, επειδή τα φεστιβάλ είναι ένας βασικός μηχανισμός μέσω του οποίου οι άνθρωποι συνεχώς κάνουν και ξανά κάνουν συλλογικές ταυτότητες και συνδέσεις με τον τόπο. Σε στενή σχέση με την έννοια της ταυτότητας υπάρχουν έννοιες όπως η υπερηφάνεια στη θέση, η συγγένεια και η κοινότητα, όλες οι οποίες συνδέονται με το κοινωνικό κεφάλαιο. Ο ρόλος που παίζουν τα φεστιβάλ στην αναπαραγωγή των συνδέσεων με τον τόπο είναι περίπλοκος. Αν έχουν σημειωθεί για το ρόλο τους στην διαιώνιση και την αναπαραγωγή των κανόνων και των παραδόσεων έχουν επίσης βρεθεί ότι τα φεστιβάλ συνδέουν και ότι αναπαράγουν χώρο με τρόπους που αλλάζουν ή μερικές φορές διαταράσσουν τους τοπικούς τρόπους ζωής (Misener & Mason, 2006). Συνεπώς, οι ερευνητές σημείωσαν πως τα φεστιβάλ είναι κοινωνικά κατασκευασμένα, ποτέ δεν αυτοσχέδια (Waterman, 1998) αλλά μάλλον κοινωνικές πρακτικές όπου προωθούνται, διαπραγματεύονται και μερικές φορές ισχυρά αντιληπτές κυριαρχικές έννοιες.

Οι χώροι του Φεστιβάλ δεν είναι ποτέ ουδέτεροι και μπορούν να χαρακτηριστούν από την απουσία, την παρουσία, την αντίσταση καθώς και την αποδοχή, την ένταξη και τον αποκλεισμό. Οι ιδιαιτερότητες συγκεκριμένων τόπων έχουν ως αποτέλεσμα να παρέχουν διαφορετικές δυνατότητες για τη διαμόρφωση και την ανάπτυξη διαφορετικών τύπων κοινωνικού κεφαλαίου. Αυτός είναι ένας ισχυρισμός που έχει εξεταστεί από διάφορους ερευνητές, αλλά συνήθως με έναν τρόπο που είναι πιο σιωπηρός από σαφής στις αναφορές του στις θεωρίες κοινωνικού κεφαλαίου και εκείνο που παραμένει ανεπαρκώς (Sharpe, 2008). Ενώ ορισμένοι τομείς σπουδών, κυρίως η οικονομική γεωγραφία, έχουν χρησιμοποιήσει από καιρό την έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου για να συζητήσουν την επιρροή του τόπου, για παράδειγμα, στην επιτυχή ανάπτυξη διαφόρων επιχειρήσεων, αυτό δεν συνέβη στη μελέτη των φεστιβάλ. Πράγματι, όταν οι ερευνητές επικεντρώνονται συγκεκριμένα σε μορφές κεφαλαίων σε συζητήσεις για φεστιβάλ ή συναφείς τομείς όπως ο τουρισμός, ο διαμορφωτικός ρόλος του τόπου σπάνια εξετάζεται ρητά, αν και μπορεί να συλληφθεί σε κάποιο βαθμό με αναφορές, για παράδειγμα, στο φυσικό κεφάλαιο ή στο φυσικό κεφάλαιο (Mykletun, 2009).

Βιώσιμη ανάπτυξη και φεστιβάλ

Ο τουρισμός θεωρείται πολύτιμος στην οικονομική ανάπτυξη για τις σημαντικές ιδιότητές του και την ικανότητά του να παρέχει θέσεις εργασίας (Williams & Shaw, 1998). Παρόλα αυτά, τα οφέλη του τουρισμού έχουν αμφισβητηθεί ως ανησυχία για τις ευρύτερες αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού (Getz & Frisby, 1988). Παρά τη συνεχιζόμενη έντονη συζήτηση φαίνεται εύλογο να υποτεθεί ότι μπορεί να υπάρχει μια ευνοϊκή συμβίωση μεταξύ ορισμένων τύπων τουρισμού, όπως ο τουρισμός του φεστιβάλ και η αειφόρος ανάπτυξη. Ο Τουρισμός των Φεστιβάλ ονομάστηκε «αναδυόμενος γίγαντας» πριν από 10 χρόνια (Getz & Frisby, 1988, σ.22), αλλά ακόμα και σήμερα φαίνεται ότι υπάρχει σχετικά μικρή βιβλιογραφία για το θέμα. Ο τουρισμός αποτελεί πολύπλοκο θέμα μελέτης που έχει αντιμετωπιστεί από διάφορες οπτικές γωνίες. Σε γενικές γραμμές, αυτές μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τέσσερις τομείς ενδιαφέροντος: κοινωνιολογικές (Van Esterik, 1982) στην συμμετοχή στην ψυχαγωγία, (Getz & Frisby, 1988), στην ανάπτυξη της κοινότητας (Mitchell & Wall, 1986) και από την άποψη του τουριστικού κλάδου (Mitchell & Wall, 1986). Αυτή η βιβλιογραφία υποδηλώνει ότι τα κρίσιμα πλεονεκτήματα του φεστιβαλικού τουρισμού βασίζονται σε ευκαιρίες για κοινοτική ανάπτυξη και περιβαλλοντική βελτίωση, εκτός από το πιο προφανές όφελος της δημιουργίας εισοδήματος.

Τα φεστιβάλ μπορούν να επεκτείνουν την τουριστική περίοδο, να παράγουν έσοδα για τις κυβερνήσεις (Ritchie & Beliveau, 1974) και να έχουν «θετικές οικονομικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία» δημιουργώντας εισόδημα, υποστηρίζοντας τις υπάρχουσες επιχειρήσεις και ενθαρρύνοντας τις νέες επιχειρήσεις (Mitchell & Wall, 1986). Η τελευταία μελέτη (Mitchell & Wall, 1986) διαπίστωσε ότι τα μικρότερα φεστιβάλ παρήγαγαν το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος, αλλά καθώς τα φεστιβάλ έγιναν περισσότερο εδραιωμένα, ο οικονομικός αντίκτυπος έγινε σχετικά μικρότερος. Παρόλο που αυτοί οι ερευνητές ερεύνησαν το οικονομικό όφελος με σχετικά στενή έννοια, προτείνουν ότι μια μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ οικονομικού και κοινοτικού οφέλους είναι επιθυμητή στην αντιμετώπιση της τοπικής αντίστασης στην ανάπτυξη των φεστιβάλ. Σημειώνουν ". . . η εισροή πρόσθετων τουριστών καταλήγει σε μια αλλαγή στην υποδομή της κοινότητας για την εξυπηρέτηση των αναγκών των επισκεπτών του φεστιβάλ (Mitchell & Wall, 1986, σ.140)

Ωστόσο, σχεδόν ταυτόχρονα, άρχισαν να εμφανίζονται αναφορές σχετικά με την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των τοπικών επιχειρήσεων σχετικά με τη «επίδραση της πόλης στη ζωή» του φεστιβάλ κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ. Τα νέα σχετικά με τις τοπικές επιχειρήσεις που κλείνουν κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ και την «αυξανόμενη δυστυχία» των τοπικών λιανοπωλητών με τις επιπτώσεις τους στη ζωή τους αναφέρθηκαν στην πορεία της εκδήλωσης (O’sullivan & Jackson, 2002). Η ανησυχία για το μέλλον της Brecon Jazz κορυφώθηκε το 2001 με την απόσυρση της χορηγίας από τους μακρόχρονους υποστηρικτές της Hyder Group και της British Airways. Με παρόμοιο τρόπο, το παγκοσμίου φήμης Φεστιβάλ Glastonbury ακυρώθηκε το 2001, λόγω ανησυχιών για την υπέρβαση της χωρητικότητας του χώρου (O’sullivan & Jackson, 2002). Ο πληθυσμός της περιοχής διπλασιάζεται κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ και υπήρχαν αμφιβολίες για την ικανότητα των βασικών υπηρεσιών (αστυνομία, πυροσβεστική, νοσοκομεία) να αντιμετωπιστούν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Οι κάτοικοι κάνουν τακτικά καταγγελίες σχετικά με την εισβολή των επισκεπτών στην περιοχή και τις ανησυχίες για την ασφάλεια των θεατών και τον τρόπο διατροφής τους. Τέτοιες αναφορές γύρω από προφανώς «επιτυχημένα» και «διεθνώς αναγνωρισμένα» φεστιβάλ πρέπει να αποτελούν αιτία ανησυχίας για τους διοργανωτές παντού. Αν και οι μελέτες οικονομικών επιπτώσεων συνεχίζουν να υποδηλώνουν ότι ο τουριστικός τουρισμός μπορεί να ωφελήσει τις τοπικές επιχειρήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό, μόνο η παραγωγή εισοδήματος δεν αρκεί. Εάν ο τουριστικός τουρισμός πρόκειται να συμβάλει σε βιώσιμες τοποθεσίες, είναι εύλογο να υποτεθεί ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί η εξάπλωση των οφελών για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις.

Εκτός από τα κοινωνικά θετικά, είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι παραδείγματα περιβαλλοντικών βελτιώσεων μπορούν να βρεθούν σε χώρους φεστιβάλ. Καθώς πλησιάζει η εποχή του φεστιβάλ, οι κάτοικοι θα συμμετέχουν σε δραστηριότητες που καθιστούν την περιοχή περισσότερο εμφανή (Janiskee, 1996). Με την πάροδο του χρόνου δημιουργούνται κίνητρα και χρήματα για έργα βελτίωσης της κοινότητας, όπως η «ανακατασκευή, η διατήρηση και η αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων, η ανακαίνιση των παλαιών θεάτρων, η κατασκευή πάρκων και κοινοτικών κέντρων, η φύτευση δέντρων, η οδόστρωμα και η εγκατάσταση διακοσμητικών διακοπών» (Janiskee, 1996, σ. 395). Ενώ τα περιβαλλοντικά αρνητικά μπορεί να προκύψουν από την άποψη των μεταφορών, ένα πλεονέκτημα των φεστιβάλ είναι ότι είναι προσωρινά σύντομα και με αποτελεσματικό σχεδιασμό είναι απίθανο να ξεπεραστούν. Αυτή η σχέση μεταξύ τουρισμού και περιβαλλοντικής διατήρησης έχει αναγνωριστεί από καιρό (Bramwell & Lane, 1993) Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ο φεστιβαλικός τουρισμός, με τους δεσμούς του με την ανάπτυξη της κοινότητας και το τοπικό περιβάλλον, μπορεί να θεωρηθεί μια από τις πιο βιώσιμες μορφές τουριστικής ανάπτυξης, καθώς η φύση του απαιτεί μια ισορροπημένη προσέγγιση.

Η Αξιολόγηση φεστιβάλ ως προς την επίδραση

Η βιβλιογραφία αντιλαμβάνεται την έννοια της αξιολόγησης κυρίως μέσα από τη συλλογή των λεγόμενων σκληρών αριθμών, όπως είναι ο αριθμός των επισκεπτών, των εκθετών κτλ (Gibson & Stewart, 2009). Αυτές οι μεταβλητές είναι κοινές στις περισσότερες ασκήσεις συλλογής δεδομένων σε φεστιβάλ. Η βιβλιογραφία για τις επιπτώσεις των φεστιβάλ είναι ένας σημαντικός τομέας σπουδών που δημιούργησε ένα αυξανόμενο σύνολο σχετικών δεδομένων για τα φεστιβάλ (Arcodia & Whitford, 2006). Οι μελέτες που βασίζονται σε δεδομένα τείνουν να έχουν τη μορφή αξιολογήσεων για τη μέτρηση συγκεκριμένων επιπτώσεων (βλ. Πίνακα 1). Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει και μεταβλητές που σχετίζονται με φεστιβάλ που διοργανώνονται στα πλαίσια του αστικού ιστού. Είναι δεδομένο ότι τα φεστιβάλ αγροτικών περιοχών δεν θα λάβουν υπόψη κάποιες από αυτές.

Γιατί όμως κάποιος να μπει στη διαδικασία αξιολόγησης ενός φεστιβάλ. Ας υπογραμμίσουμε ότι η αξιολόγηση αποτελεί βασικό κομμάτι της διαδικασίας ανάπτυξης ενός πολιτιστικού γεγονότος. Σκοπός της μεγάλης πλειονότητας των δεδομένων των φεστιβάλ είναι να εξερευνήσουν και να δικαιολογήσουν το ρόλο των φεστιβάλ ως πλατφόρμα για την ανάπτυξη του τουρισμού. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του χώρου της αξιολόγησης των φεστιβάλ έπαιξε και το έργο του Getz (1997). Τα δεδομένα από την αξιολόγηση των πολιτιστικών δράσεων ενδιαφέρουν τρεις ευρείς τομείς: την κοινωνιολογική και ψυχαγωγική συμμετοχή, την ανάπτυξη της κοινότητας και τις τουριστικές βιομηχανίες. Από τις τρεις, η κοινωνιολογική και ψυχαγωγική συμμετοχή ήταν σημαντική καθώς χρησιμοποιείται συχνά σε περαιτέρω έρευνα για το στρατηγικό σχεδιασμό του φεστιβάλ και την ανάπτυξη του τουρισμού. Τα δεδομένα προέρχονται συνήθως από τη δημογραφική ανάλυση, τα προφίλ επισκεπτών, τις δαπάνες επισκεπτών και τα κίνητρα των επισκεπτών. Εμπειρική έρευνα διεξάγεται επίσης σε φεστιβάλ ως όργανα προώθησης του τουρισμού και σε μικρότερο βαθμό στο ρόλο των φεστιβάλ στην τοποθέτηση εικόνων και στα εργαλεία για την προώθηση του προορισμού.

Οι Janeczko et al. (2002)προσδιορίζουν το πρώτο βήμα για να διασφαλιστεί ότι η μέθοδος της έρευνας θα λειτουργήσει σωστά για τη μελέτη οικονομικών επιπτώσεων είναι να εντοπίσει τις τάσεις εντός του χώρου υποδοχής και των γύρω κοινοτήτων. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να προσδιορίσουν τα συγκεκριμένα δημογραφικά ερωτήματα που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της έρευνας. Η ανάγκη για λογοδοσία, αλλά και για αυτοβελτίωση πολύ σημαντική στους τοπικούς. Στον Πίνακα που ακολουθεί μπορούμε να διακρίνουμε πως η φορολογία και η ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας κινητοποιούν έναν ολόκληρο μηχανισμό που επιβάλει την αξιολόγηση των φεστιβάλ.