Βιβλιογραφική επισκόπηση: ο τρόμος στο άκουσμά της.
Τι είναι;
Πόσες φορές δεν ήχησαν βαριά στα αυτιά των φοιτητών οι λέξεις «βιβλιογραφική επισκόπηση» και όχι άδικα. Σίγουρα η βιβλιογραφική επισκόπηση αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι κάθε εργασίας, αλλά και κάθε επιστημονικής δημοσίευσης, αλλά δεν είναι κάτι που πρέπει να τρομάζει τον κάθε σπουδαστή. Καταρχήν θα πρέπει να σημειώσουμε το τι δεν είναι μία βιβλιογραφική επισκόπηση. Η βιβλιογραφική επισκόπηση δεν είναι απλά μία σύνοψη πηγών, αλλά και ούτε μία ομαδοποίηση γενικών και ασύνδετων μελετών. Παράλληλα δεν πρέπει να θεωρηθεί από τον ίδιο τον ίδιο τον φοιτητή ότι θα πρέπει να αναζητήσει «όλες» τις μελέτες που έχουν δημοσιευτεί στο θέμα και να τις εντάξει σε αυτή.
Εντάξει λοιπόν είδαμε τι δεν είναι μία βιβλιογραφική επισκόπηση, αλλά τι στην ουσία είναι; Μία βιβλιογραφική επισκόπηση είναι μία ενοποιημένη ανάλυση ακαδημαϊκών εργασιών που σχετίζονται άμεσα με ένα συγκεκριμένο ερευνητικό ερώτημα. Στην ουσία μία βιβλιογραφική επισκόπηση παρέχει όλη την κατάλληλη πληροφόρηση στο αντικείμενο μίας πτυχιακής ή μιας ερευνητικής εργασίας και συνδέει την υφιστάμενη κατάσταση με το ερώτημα που καλείται να απαντήσει αυτή. Μία βιβλιογραφική επισκόπηση μπορεί να σταθεί από μόνη της ως εργασία, αλλά μπορεί να αποτελέσει και το προοίμιο μιας ευρύτερης έρευνας.
Η σημαντικότητά της ανεξάρτητα από το αν αποτελεί αυτοτελή εργασία ή κομμάτι συνόλου είναι τεράστια. Καταρχήν επεξηγεί και παρουσιάζει προηγούμενες ερευνητικές προσπάθειες σε ένα συγκεκριμένο ερευνητικό αντικείμενο. Ο εκάστοτε αναγνώστης δεν είναι υποχρεωμένος ούτε να γνωρίζει ποιες προσπάθειες έχουν γίνει ή σε ποιο χώρο εντάσσεται το ερευνητικό ερώτημα της εργασίας που διαβάζει. Από την άλλη πλευρά αποδεικνύει γιατί είναι σημαντικό να απαντηθεί το ερώτημα που τίθεται από τον ερευνητή της εργασίας. Ο φοιτητής γνωρίζει ότι το θέμα της πτυχιακής του είναι σημαντικό, αλλά θα πρέπει να πείσει και τον αναγνώστη π.χ. εξεταστή ότι αυτό που προσπάθησε να απαντήσει είναι άξιο προσοχής. Ταυτόχρονα η βιβλιογραφική επισκόπηση λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε ερευνητικές προσπάθειες του χώρου προβάλλοντας βασικά θέματα και έννοιες που σχετίζονται με το ερευνητικό ερώτημα. Το κείμενο που θα δημιουργηθεί θα προσδιορίσει τα ερευνητικά κενά σε συγκεκριμένους επιστημονικούς χώρους, ενώ παράλληλα θα υπογραμμίσει τα ευρήματα τους.
Πως μπορούμε να τη δημιουργήσουμε;
Καταρχήν θα πρέπει να προσδιοριστεί το κεντρικό ερευνητικό ερώτημα. Θα πρέπει να γνωρίζει ο φοιτητής ότι θα πρέπει να αναλύσει και να συνθέσει έρευνες με τον δικό του τρόπο και όχι απλά να παραθέσει απλά σχετικές εργασίες. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει να γνωρίζει ότι:
Το ερευνητικό ζητούμενο δεν είναι πολύ ευρύ ούτε πολύ στενό. Στην ουσία είναι διαχειρίσμο.
Η καταγραφή σχετικών όρων με την έρευνά του θα είναι χρήσιμη γι αυτόν στο μέλλον.
Μία συζήτηση με τον επιβλέπων καθηγητή θα ήταν εποικοδομητική.
Ένα άλλο ζήτημα είναι ο αριθμός των μελετών που θα πρέπει να συλλεχθούν γι αυτή την επισκόπηση, αλλά και το χρονικό τους εύρος. Πολλοί καθηγητές υποδεικνύουν στους φοιτητές τους να αναζητήσουν πηγές μόνο από την πρόσφατη βιβλιογραφία π.χ. άρθρα που δημοσιεύτηκαν μέσα στην τελευταία πενταετία. Πέρα από τους αριθμητικούς και χρονικούς περιορισμούς, ο φοιτητής θα πρέπει να λάβει υπόψη του και το ζήτημα της ποιότητας των πληροφοριακών πηγών που θα συλλέξουν. Η αναζήτηση που θα κάνουν θα πρέπει να γίνει σε αξιόπιστες βάσεις και ευυπόληπτα επιστημονικά περιοδικά. Καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε τους βιβλιοθηκονόμους της ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης σας προκειμένου να σας ενισχύσουν σε αυτή σας την προσπάθεια.
Από τη στιγμή που θα εντοπίσετε το υλικό σας θα πρέπει να το αξιοποιήσετε. Διαβάστε προσεκτικά το abstract προκειμένου να κερδίσετε χρόνο, ενώ παράλληλα καταγράψτε κάπου τι διαβάζετε για να μην κάνετε διπλό κόπο. Επίσης καλό θα είναι να συμβουλευτείτε την βιβλιογραφία που αναφέρεται στα άρθρα που εντοπίσατε, αφού και αυτή μπορεί να σας οδηγήσει σε άλλες παρόμοιες ενδιαφέρουσες μελέτες.
Μετά από όλα αυτά θα πρέπει να ξεκινήσει η ανάλυση. Στην ουσία η ανάλυση της βιβλιογραφίας θα πρέπει να βασιστεί στα παρακάτω ερωτήματα:
Ποια είναι τα ερευνητικά ερωτήματα των ερευνών που συλλέχθηκαν; Τι προσπαθούσαν να απαντήσουν οι συγγραφείς;
Ποιες ερευνητικές μεθοδολογίες εφαρμόστηκαν; Η έρευνες που αναγνώστηκαν ήταν ολοκληρωμένες;
Το academylab βρίσκεται πάντα δίπλα στον φοιτητή για τη σύνταξη της δικής του βιβλιογραφικής επισκόπησης, είτε μέσα από την παροχή των άρθρων και μελετών που θα την απαρτίσουν είτε μέσα από την εκπόνηση ολόκληρης της βιβλιογραφικής επισκόπησης.
Επικοινωνήστε μαζί μας στο academylab365@gmail.com
